Idea
Inicjatorem i fundatorem nagrody jest prof. Norbert Heisig. To lekarz, urodzony w 1933 roku w Breslau. Od wielu lat jest zaangażowany w działania na rzecz wrocławskiego środowiska akademickiego. Wspiera uczelnię w zabiegach o fundusze na remonty zabytkowych gmachów (m.in. w dużej mierze dzięki jego staraniom uzyskano pieniądze na renowację fresków w Oratorium Marianum). Jest honorowym prezesem Polsko-Niemieckiego Towarzystwa Uniwersytetu Wrocławskiego.
Intencją prof. Heisiga jest wyróżnienie uczonego, który prowadzi badania na najwyższym, światowym poziomie. Nagroda wynosi 200 tys. zł i pod względem finansowym to najwyższe w Polsce wyróżnienie za dokonania naukowe. Wyróżnienie będzie przyznawane co dwa lata.
Pierwszego laureata Nagrody Heisiga poznamy w październiku. Wyłoni go kapituła powołana przez rektora Uniwersytetu Wrocławskiego.
Polskie uczelnie wytypowały swoich kandydatów do pierwszej edycji Nagrody Heisiga, nazywanej także „Polskim Noblem”. To obecnie najwyższa nagroda finansowa dla polskiego naukowca. Zwycięzcę poznamy 1 października 2021 roku na Uniwersytecie Wrocławskim. 200 tys. zł trafi do jednego z naukowców wytypowanych przez senaty 12 spośród 20 polskich uczelni, biorących udział w programie Inicjatywa Doskonałości Uczelnia Badawcza.
Profesor Norbert Heisig to niemiecki lekarz, który urodził się w 1933 roku w Breslau. Studia medyczne łączył z filologią klasyczną na uniwersytetach we Fryburgu, Tybindze i Hamburgu. W 2000 roku przeszedł na emeryturę i zaangażował się m.in. we wsparcie środowiska akademickiego Uniwersytetu Wrocławskiego. Z jego inicjatywy odmalowano m.in. barokowe sklepienie w Oratorium Marianum w gmachu głównym UWr. Teraz staje się fundatorem najwyższej nagrody finansowej dla polskiego naukowca.
Zamiarem fundatora Nagrody Heisiga jest honorowanie polskich naukowców, którzy prowadzą badania na najwyższym poziomie, a ich odkrycia zmieniają świat.
– Chodziło nam o wyłonienie osób, które odgrywają istotną rolę w nauce światowej – mówi prof. Przemysław Wiszewski, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego – Wśród zgłoszonych mamy przede wszystkim przedstawicieli nauk ścisłych. Są to chemicy, biotechnolodzy, biolodzy, ale także inżynierowie czy specjaliści z zakresu nauk o zdrowiu.
Zamiarem fundatora Nagrody Heisiga jest honorowanie polskich naukowców, którzy prowadzą badania na najwyższym poziomie, a ich odkrycia zmieniają świat.
– Chodziło nam o wyłonienie osób, które odgrywają istotną rolę w nauce światowej – mówi prof. Przemysław Wiszewski, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego – Wśród zgłoszonych mamy przede wszystkim przedstawicieli nauk ścisłych. Są to chemicy, biotechnolodzy, biolodzy, ale także inżynierowie czy specjaliści z zakresu nauk o zdrowiu.
Prof. dr hab. Dariusz Chruściński (Uniwersytet Mikołaja Kopernika)
Fizyk. Kierownik Katedry Fizyki Matematycznej, autor ponad 170 publikacji, współpracownik wielu wiodących ośrodków naukowych w dziedzinie kwantowych układów otwartych. Prof. dr hab. Marcin Drąg (Politechnika Wrocławska)
Chemik. Opracował nowatorską technologię HyCoSuL, która znalazła zastosowanie m.in. w opracowaniu nowych leków czy szybkich testów diagnostycznych. Jego zespół aktywnie włączył się w walkę z COVID-19 – jako pierwszy na świecie określił preferencje katalityczne enzymu SARS-CoV-2, kluczowego dla inwazji wirusa, a wyniki badań opublikował niekomercyjnie, w wolnym dostępie. Prof. dr hab. Jacek Jassem (Gdański Uniwersytet Medyczny)
Kierownik Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii GUM. Wiodącymi obszarami działalności naukowej kandydata są badania translacyjne i kliniczne w nowotworach złośliwych, szczególnie w raku płuca, raku piersi i raku jelita grubego, a także biologiczne aspekty przerzutów do mózgu u chorych na raka piersi. Jeden z najczęściej cytowanych w świecie lekarzy polskich. Dr hab. Marta Kolanowska, prof. UŁ (Uniwersytet Łódzki)
Biolog. Bada różnorodność biologiczną najsłabiej zbadanych regionów świata. Odkryła 370 nieznanych nauce gatunków orchidei. Brała udział w ponad 20 ekspedycjach tropikalnych. W 2020 roku uhonorowana nagrodą im. Otto Wichterle za działalność badawczą i ochronę cennych przyrodniczo ekosystemów tropikalnych. Prof. dr hab. Cyryl Lechosław Latos-Grażyński (Uniwersytet Wrocławski)
Chemik. Zasadniczy aspekt jego badań to konstrukcja porfiryn i metaloporfiryn o strukturze molekularnej i elektronowej. Badania jego zespołu doprowadziły do odkrycia wyjątkowego izomeru porfiryny, noszącego obecnie nazwę karbaporfiryny. Dr hab. Krzysztof Lejcuś, prof. UP (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu)
Doktor habilitowany nauk rolniczych w dyscyplinie ochrona i kształtowanie środowiska. Kierował projektem, który stworzył geokompozyt sorbujący wodę – przestrzenną konstrukcję, która zatrzymuje wodę w glebie. Opracowany przez zespół prof. Lejcusia geokompozyt został opatentowany w Polsce i 14 krajach EU. Prof. dr hab. inż. Mieczysław Łapkowski (Politechnika Śląska)
Chemik. Prekursor badań nad właściwościami polimerów przewodzących i ich właściwości optycznych. Jego prace pozwoliły m.in. przybliżyć powszechne zastosowanie organicznych diod luminescencyjnych. Opracował metodę sterowanego podawania leków antyrakowych, unieruchomionych na matrycy polimeru, co znacznie zmniejsza skutki uboczne. Dr hab. Michał Michałowski (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Astronom. Obserwacje błysku gamma i związanego z nim kokonu rozgrzanej materii, prowadzone przez jego zespół m.in. przy pomocy teleskopu Romana Baranowskiego, pozwalają zrozumieć dynamikę powstawania i umierania galaktyk, a także obliczać ich wiek; przybliżają nas do pełniejszego zrozumienia ewolucji Wszechświata. Prof. dr hab. Maciej Paszyński (Akademia Górniczo-Hutnicza)
Informatyk. Prekursor analizy izogeometrycznej. Odkrył tani sposób przeprowadzania poważnych symulacji komputerowych na zwykłym laptopie. Jego metody znalazły zastosowanie m.in. w symulacjach komputerowych wzrostu guzów nowotworowych, wpływu wydobycia ropy naftowej na środowisko czy propagacji patogenów COVID-19 podczas kaszlu. Prof. dr hab. Katarzyna Pernal (Politechnika Łódzka)
Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół chemii kwantowej i obliczeniowej. Jest autorką nowatorskich badań w dziedzinie teorii struktury elektronowej, w których rozwija nowe podejścia teoretyczne i algorytmy obliczeniowe. Za wybitny wkład do teorii funkcjonowania macierzy gęstości została odznaczona Medalem International Academy of Quantum Molecular Science. Prof. dr hab. Jan Potempa (Uniwersytet Jagielloński)
Kierownik Zakładu Mikrobiologii na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ. Zajmuje się m.in. bakteriami odpowiedzialnymi za zapalenie przyzębia, a do jego osiągnięć należy m.in. przełomowe odkrycie znaczenia paradontozy w rozwoju chorób systemowych, w tym m.in. zapalenia stawów, zachłystowego zapalenia płuc, choroby Alzheimera. Prof. dr hab. inż. Andrzej Jacek Tejchman-Konarzewski (Politechnika Gdańska)
Kierownik Katedry Budownictwa i Inżynierii Materiałowej Politechniki Gdańskiej. Do jego wybitnych osiągnięć należą wyniki zaawansowanego modelowania uszkodzeń w skali mezoskopowej w materiałach inżynierskich w oparciu o metodę elementów dyskretnych i o metodę elementów skończonych – wykorzystane głównie do opisu uszkodzeń w gruntach, betonie, żelbecie i skałach.
Zwycięzca nagrody Heisiga 2021
Prof. dr hab. Jan Potempa - mikrobiologia, biochemia, nauki medyczne. Nominacja w uznaniu za odkrycie biochemicznych mechanizmów związku bakteryjnych chorób przyzębia z reakcjami autoimmunologicznymi, co otworzyło nowe perspektywy walki z chorobą Alzheimera.
Jan Potempa jest mikrobiologiem i biochemikiem. Zajmuje się badaniem czynników wirulencji bakterii jamy ustnej. Dzięki niemu obecnie wiadomo, że za patologiczne zmiany w przyzębiu odpowiedzialna jest stosunkowo niewielka grupa bakterii w płytce nazębnej, które wydzielają enzymatyczne czynniki wirulencji umożliwiające kolonizację i proliferację w organizmie gospodarza. Wyniki tych badań pozwoliły zrozumieć molekularne mechanizmy patogenności tych bakterii i zaproponować nowe metody profilaktyki i leczenia.