Nominowani i kandydaci w II. edycji (2023)
Nominowani w II. edycji Nagrody Heisiga zostali:
Profesor Mariusz Jaskólski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, reprezentujący nauki chemiczne i krystalografię rentgenowską; nominacja w uznaniu za badania strukturalne białek o dużym znaczeniu dla rozwoju medycyny i wkład w udoskonalenie metod krystalografii rentgenowskiej;
Więcej informacji
W działalności badawczej Mariusza Jaskólskiego dominują prace dotyczące struktury funkcjonalnej białek o dużym znaczeniu medycznym. Wśród znaczących odkryć wyróżnić można dwa wątki: (1) wyznaczenie struktury białek istotnych dla zrozumienia procesów patogenezy człowieka, wirulencji i mechanizmów działania leków; (2) wkład w opracowanie innowacyjnych metod ustalania struktur makromolekularnych w najwyższych rozdzielczościach. Do wątku pierwszego zaliczają się odkrycia mechanizmu agregacji jednego z ludzkich białek amyloidogennych (istotnego dla zrozumienia np. podstaw choroby Alzheimera), rozwiązanie struktury proteaz i integraz retrowirusowych (w tym ASV i HIV, badania niezwykle ważne dla opracowania leków w terapii AIDS), oraz odkrycie struktur asparaginaz wykorzystywanych w terapii przeciwbiałaczkowej (dzięki czemu stało się możliwe zrozumienie ich mechanizmu działania i późniejsze rozwijanie kolejnych leków z tej grupy). W tematyce badań strukturalnych w medycynie należy również podkreślić udział Mariusza Jaskólskiego w projektach związanych z rozwijaniem leków przeciwko wirusom SARS. W drugim wątku wyróżniają się prace nad poprawieniem rozdzielczości metod krystalograficznych, w tym wyznaczaniem struktur białek w rozdzielczościach subatomowych i matematyczne podstawy krystalografii. W olbrzymim dorobku kandydata znaleźć można również odkrycia struktur i mechanizmów istotnych dla zrozumienia patogenezy roślin i regulacji fitohormonalnej. Mariusz Jaskólski jest jednym z krystalografów, którzy wyznaczają międzynarodowe standardy dobrych praktyk w biologii strukturalnej. Wyniki badań kandydata są wykorzystywane w inżynierii leków przeciwnowotworowych i antywirusowych, a rozległa aktywność naukowa i organizacyjna sprawiają, że Mariusz Jaskólski jest najlepiej rozpoznawalnym na świecie polskim krystalografem zajmującym się makrocząsteczkami o znaczeniu biologicznym i medycznym. Jego dorobek był wielokrotnie nagradzany (kilkanaście nagród akademii nauk i towarzystw naukowych), Mariusz Jaskólski jest też m.in. członkiem European Molecular Biology Organization (EMBO).
Prof. dr hab. Mariusz Jaskólski, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, były kierownik Centrum Badań Biokrystalograficznych Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN, obecnie profesor w Zakładzie Krystalografii na Wydziale Chemii UAM oraz w Zakładzie Biologii Strukturalnej Organizmów Prokariotycznych Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN, jest wiodącym polskim krystalografem zajmującym się problematyką biologiczną i medyczną, z dorobkiem naukowym o znaczeniu międzynarodowym.
W rankingu research.com w dyscyplinie chemii, Prof. M. Jaskólski jest autorem 317 publikacji cytowanych 10,501 razy z indeksem Hirscha dyscypliny D=48.
Recenzent kandydatury: prof. dr Udo Heinemann, Max Delbrück Center, Berlin.
Profesor Tomasz Kapitaniak z Politechniki Łódzkiej, reprezentant nauk technicznych, mechaniki i elektroniki; nominacja w uznaniu za badania nad chaotycznym zachowaniem układów dynamicznych w modelach z nauk inżynieryjnych;
Więcej informacji
Działalność badawcza Tomasza Kapitaniaka skupiona jest na mechanice teoretycznej z zastosowaniami, a w szczególności na badaniach dynamiki złożonych układów opisanych równaniami różniczkowymi zwyczajnymi z wieloma niewiadomymi. Typowe są tu układy wielu oscylatorów powiązanych ze sobą wzajemnymi oddziaływaniami opisujące jako modele bardziej skomplikowane systemy w fizyce (mechanika, elektronika) i biologii (ekologia, neurologia). Tomasz Kapitaniak wraz z licznymi współpracownikami bada zjawiska zależności dynamiki od danych początkowych i parametrów układów. W wielu takich układach można zaobserwować w eksperymentach numerycznych zmiany jakościowe dynamiki, istnienie dziwnych atraktorów (skomplikowanych reżimów asymptotycznych), w tym dynamikę typu chimery, tj. zsynchronizowanie części układu przy całkowicie chaotycznej dynamice w innej części przestrzeni fazowej. W pracach badane są eksperymentalnie takie układy i proponowane wyjaśnienia matematyczne oparte na teorii bifurkacji i innych narzędziach teorii tzw. chaosu deterministycznego. Potencjalne zastosowania tych wyników mogą polegać na poznaniu sposobów unikania blackoutu w sieciach energetycznych lub desynchronizacji sieci neuronów. Tomasz Kapitaniak jest uznanym badaczem z licznymi nagrodami, został redaktorem honorowym czasopisma International Journal of Bifurcation and Chaos.
Prof. dr hab. Tomasz Kapitaniak, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, kierownik Katedry Dynamiki Maszyn na Wydziale Mechanicznym Politechniki Łódzkiej, bada dynamikę złożonych układów w mechanice, elektronice i biologii opisanych równaniami różniczkowymi zwyczajnymi, obejmującą zjawiska chaotyczne.
W rankingu research.com w dyscyplinie inżynierii i mechaniki, Prof. T. Kapitaniak jest autorem 252 publikacji cytowanych 8,856 razy z indeksem Hirscha dyscypliny D=57.
Recenzent kandydatury: prof. dr hab. Henryk Petryk, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN w Warszawie.
Profesor Lechosław Latos-Grażyński z Uniwersytetu Wrocławskiego, reprezentant nauk chemicznych, chemii organicznej; nominacja w uznaniu za odkrycie odmienności strukturalnej porfiryn, które zaowocowało bogactwem innowacyjnych struktur o szerokim potencjale badawczym i aplikacyjnym.
Więcej informacji
Działalność badawcza Lechosława Latosa-Grażyńskiego jednoznacznie kojarzy się z chemią porfiryn, ich izomerów, a także analogów o skurczonym i rozszerzonym pierścieniu makrocyklicznym. Badania te dotyczą najbardziej fundamentalnych aspektów chemii organicznej i bionieorganicznej, takich jak aromatyczność czy struktura elektronowa związków koordynacyjnych. Na podkreślenie zasługują osiągnięcia dotyczące kontroli właściwości aromatycznych przez zmianę topologii molekuły z uwzględnieniem topologii wstęgi Möbiusa oraz badania nad metalocenoporfirynoidami. Pionierskie badania nad „odwróconą” porfiryną zaowocowały wygenerowaniem nowej klasy makrocykli nazywanych karbaporfirynoidami, które łączą cechy strukturalne porfiryn oraz karbocykli. Układy takie umożliwiają obserwację oddziaływań metal-węgiel w otoczeniu koordynacyjnym zbliżonym do porfirynowego, a niekiedy stymulują bardzo nietypową reaktywność. Badania prowadzone przez Latosa-Grażyńskiego posiadają także duży potencjał aplikacyjny wykorzystywany już dzisiaj np. w terapii fotodynamicznej. Przedmiotem jego intensywnej działalności badawczej są również materiały funkcjonalne na bazie modyfikowanych porfiryn, które mogą odegrać ważną rolę w katalizie, biologii i medycynie. Publikacje Latosa-Grażyńskiego należą do kanonu światowej literatury naukowej i zostały wyróżnione licznymi prestiżowymi nagrodami. W roku 2014 otrzymał on m.in. Medal im. Jędrzeja Śniadeckiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie chemii. Prof. Daniel Gryko, rekomendując kandydaturę do Nagrody Heisiga w 2023 roku, stwierdził: „Profesor Latos-Grażyński jest jednym z nielicznych polskich chemików organików, którzy osiągnęli rzeczywistą wysoką pozycję na arenie międzynarodowej”.
Prof. dr hab. Lechosław Latos-Grażyński, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, kierownik Zakładu Chemii Organicznej na Wydziale Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego, kieruje Zespołem Badawczym Chemii Porfiryn i Metaloporfiryn, współpracuje z najlepszymi ośrodkami na świecie zajmującymi się zaawansowaną syntezą organiczną.
W rankingu research.com w dyscyplinie chemii, Prof. L. Latos-Grażyński jest autorem 300 publikacji cytowanych 12,478 razy z indeksem Hirscha dyscypliny D=63.
Kandydatura profesora Lechosława Latos-Grażyńskiego została zgłoszona po raz drugi przez Senat Uniwersytetu Wrocławskiego, uzyskując ponownie najwyższe uznanie Kuratorium Nagrody Heisiga i recenzenta.
Recenzent kandydatury: prof. dr hab. Daniel Gryko, dyrektor Instytutu Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Lista kandydatów:
Prof. dr hab. Mariusz Jaskólski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Chemik. Wniósł znaczący wkład w rozwój biologii strukturalnej, której konsekwencje mają znaczenie m.in. dla zwalczania chorób człowieka. Przyczynił się do rozwoju metodologii biologii strukturalnej, zwłaszcza w dziedzinie ultrawysokiej rozdzielczości krystalografii makromolekularnej i walidacji struktury.
Prof. dr hab. Tomasz Kapitaniak (Politechnika Łódzka)
Profesor mechaniki teoretycznej i stosowanej. Jego badania koncentrują się na dynamice nieliniowej. Do jego najważniejszych odkryć naukowych należy opracowanie metod sterowania i synchronizacji układów chaotycznych, identyfikacja i opis nowych typów bifurkacji, identyfikacja mechanizmu synchronizacji w sprzężonych oscylatorach mechanicznych oraz wyjaśnienie pochodzenia losowości w układzie mechanicznym.
Prof. dr hab. Tomasz Klupa (Uniwersytet Jagielloński)
Kierownik Pracowni Zaawansowanych Technologii Diabetologicznych Katedry Chorób Metabolicznych. Jego główne osiągnięcia naukowe wiążą się z badaniami nad monogenowymi postaciami cukrzycy, a także nad zastosowaniem zaawansowanych technologii w leczeniu przede wszystkim cukrzycy typu 1.
Dr hab. Katarzyna Krukiewicz, prof. PŚ (Politechnika Śląska)
Chemiczka. Wyniki jej badań pozwoliły na zastosowanie polimerów przewodzących jako wielofunkcyjnych powłok elektrodowych, szczególnie przydatnych w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, w tym chorób Parkinsona i Alzheimera, chorób układu krążenia, ubytków kostnych, nowotworów itp.
Prof. dr hab. Lechosław Latos-Grażyński (Uniwersytet Wrocławski)
Chemik. Zasadniczy aspekt jego badań to konstrukcja porfiryn i metaloporfiryn o strukturze molekularnej i elektronowej. Badania jego zespołu doprowadziły do odkrycia wyjątkowego izomeru porfiryny, noszącego obecnie nazwę karbaporfiryny.
Prof. dr hab. Małgorzata Myśliwiec (Gdański Uniwersytet Medyczny)
Kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii. Jej zainteresowania i działalność naukowa, w której odnosi wybitne osiągnięcia, dotyczą diabetologii i endokrynologii dziecięcej, skupiają się wokół zagadnień nefropatii i retinopatii cukrowej, a przede wszystkim na poszukiwaniu nowych metod terapii immunomodulujących u dzieci z cukrzycą typu 1.
Prof. dr hab. Zdzisław Noga (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie)
Historyk, mediewista. Jego wybitne osiągnięcia naukowe koncentrują się wokół kartografii historycznej, stosunków polsko-niemieckich i mniejszości etnicznych w miastach polskich, szczególnie w okresie przedindustrialnym. Jest autorem ponad 200 publikacji.
Prof. dr hab. Rafał Weron (Politechnika Wrocławska)
Profesor nauk ekonomicznych. Jest jednym z wiodących światowych ekspertów w dziedzinie prognozowania na rynku energii. Jego inne zainteresowania badawcze obejmują ekonomię obliczeniową, statystykę obliczeniową i uczenie maszynowe, modelowanie agentowe i układy złożone, inżynierię finansową i zarządzanie ryzykiem oraz modelowanie stochastyczne i analizę szeregów czasowych.
